Mirun Seuneu

Ayeuna mah arang kadenge tah kecap mirun seuneu teh. Mirun seuneu hartina ngahurungkeun seuneu dina hawu atawa ngasakan dina hawu. Hawu teh kurang leuwih sarua jeung tungku, dijieunna tina taneuh porang (taneuh liat). Baheula mah sok aya nu dagang hawu ditatanggung, ngider ka ditu ka dieu. Kacipta capena, mangkaning beurat eta teh.

Mirun seuneu di hawu lain make minyak tanah tapi make suluh, bisa kai, bisa awi, atawa naon bae nu bisa diduruk. Tangtu bae kudu nu garing, ngarah babari ngahurungkeunana. Lamun nu can garing mah pasti hese hurung sabab henteu senget, dina hurungna ge tara lila jeung kalahka mulek ku haseup. Suluh nu kieu disebutna besek, sabalikna tina senget. Mun seuneu rek pareum, biasana ditiupan make songsong, nyaeta solobong nu dijieun tina awi leutik, gedena kurang leuwih dua atawa tilu ramo, panjangna kira-kira 30 senti.

Ku sabab bahan bakarna suluh, nepi ka baheula mah aya istilah ngala suluh. Barudak biasana sok mantuan kolot ngala suluh ka leuweung. Tapi tugas barudak mah tangtu teu disaruakeun jeung kolot. Mun kolot neangan (mulungan) kai nu rada galede, barudak mah kitu we mulungan pangpung nu laleutik, disebutna ngarorotek. Sanggeus ngumpul terus dihurun (dihijikeun ku jalan dibeungkeut make tali) terus ditanggung (mun aya dua hurun) atawa dipanggul mun ukur sahurun mah. Barudak awewe mah biasana mawana teh lain dipanggul tapi disuhun dina sirah, ditilaman ku sisinggel. Sisinggel teh nyaeta lamak uurutan nu dikumpel-kumpel, dipake nilaman sirah sangkan teu nyeri kadedetkeun ku babawaan nu disuhun.

Mirun seuneu biasana dua kali sapoe, isuk-isuk jeung pasosore, disaluyukeun jeung waktu dahar. Dahar di kalangan somah mah memang ngan ukur dua kali sapoe. Nu tilu kali mah biasana ngan menak wungkul. Mun hayang barangdahar diantara waktu dahar anu geus matok, biasana cukup ku ngadahar beubeutian saperti kulub sampeu, taleus, hui boled, suuk, jeung sejen-sejenna deui. Kumaha ari ngahurungkeun seuneu di hawu? Kayu api atawa korek api jaman baheula kacida dirit-iritna. Mun rek ngahurungkeun seuneu biasana sok neang tatangga nu geus hurung hawuna bari mawa cempor. Tah cempor ieu nu dihurungkeun, terus dibawa ka imah, kakara ngahurungkeun hawu. Nya tina kabiasaan ieu pisan nu matak aya istilah menta seuneu.

Barangasakan nu utama ngan nyangu wungkul. Gurang-goreng biasana arang pisan, mimindengna mah kukuluban, sabab minyak goreng atawa minyak keletik kaasup barang mewah di pakampungan mah. Lauk asin, minangka deungeun sangu 'paporit', sok cukup ku dibeuleum (dikurusukkeun kana ruhak) atawa disangray bae lamun laukna laleutik samodel teri mah. Tarasi sambeleun oge biasana cukup ku dibeuleum, terus diteundeun dina catang hawu. Lian ti dipake ngasakan, hawu oge ngabogaan fungsi sejen nyaeta pikeun siduru (ngahaneutan awak, basa lemesna: sideang) dina mangsa usum tiris, utamana isuk-isuk. Jadi bari ngasakan, sakalian siduru. Dwifungsi hawu.

Kaistimewaan make hawu, hasil pasakanana leuwih ngeunah jeung teu bau minyak. Ngan hanjakal haseupna loba pisan, nepi ka matak harideung kana bilik imah. Nu matak baheula mah tara aya dapur anu bodas beresih. Lolobana mah malah tara dikapur-kapur acan, sabab percumah, engke oge pasti harideung kapuput haseup. (*)

---

Tata Danamihardja