Dulur

Dianjangan teh kasampak Kang Usep keur sila tutug. Ti kajauhan katenjo nyerengeh. Kumisna nu kandel, nyingsat. Sanggeus deukeut ompongna kaciri. Unggal papanggih huntuna beuki ngurangan. Kang Usep ngahiap-hiap. Sanggeus sasalaman gek diuk gigireunana. Bangku nu heureut teh ngan cukup dipake diuk duaan, pagegeye kawas keur ocon. Rek diuk di handap asa ngewa kawas keur ngadeuheus ka raja.

"Hayu atauh di jero! Aceukna keur di cai nyeuseuhan,” pokna bari nepak tuur kuring.

"Lah di dieu we hareudang."

"Tas ti mana atuh, ngahaja bae ka dieu?"

"Ah nuturkeun indung suku we, sukur ari sehat mah, Akang."

"Ih, cageur, pan kamari kakara mulang ti Jakarta." Leungeunna kadak-kodok kana pesak kaos oblong nu warnana kiruh balas dipake ka sawah. Roko nu kari dua batang dipaut.

"Ti Kang Umar?" kuring nanya.

"Enya, ka saha deui," angger nyerengeh.

"Yeh, bisi perlu ka Akang?" Kang Usep nanya.

"Ah ngalongok we, eta sakalian tas ti Jang Elan, nempoan tangkal alba, majar rek dijual, butuh keur usuk."

"Butuh sabaraha tangkal? Atuh itu we nu Akang ge rea nu geus manjing dituar, sagede nu itu tuh!" curukna nunjuk ka palebah tangkal alba nu pernahna teu jauh ti dinya.

"Sabaraha satangkalna?"

"Lah kumaha umumna bae, atuh kamahalan lain jeung sasaha ieuh, kari ilikan ka ditu. Taneuhna rek dijual, bisi rek dipikiran ku adi?"

Leungeunna mautan janggot nu ngan sababaraha lambar. Make ngingu janggot, leuheung mun pantes, cek hate.

"Duit ti mendi Kang, sakieu keur parait teh."

"Ih, bisi butuh, memeh di ka baturkeun."

"Paling ge kaina kitu moal loba pira ge saimaheun."

"Ilikan bae heula!"

"Eh, Kang! Majar Kang Umar ngawayuh ka Ceu Odah?" Kuring tetelepek.

"Enya. Lah keun bae, malah dirojong ku Akang mah. Kahiji manehna mampuh rek boga panajikan salosin ge moal teu kaparaban. Kaduana, cua akang mah ka ngaran Ceu Munah teh. Nyeri atuh da ngingetkeun kumaha sikepna ka kulawarga urang mah, ka kabeh oge lain dongeng, nganggap badega. Boh ucap boh sikep geus pada ngarasakeun. Pek tanyakeun ka sakur nu geus nganjang ka ditu, teu cara ka dulur jeung barayana ti pihak manehna. Pagawe hotel jeung rumah sakit sasat dulurna wungkul."

"Enya bejana mah disakolakeun nepi ka paguron luhur kabeh oge."

"Bener Adi, Ceu Munah sorangan anu nyaritakeun eta teh. Sedengkeun Si Dani mah anak Akang, katut ka sikat gigi oge ti Akang. Di ditu mah saukur milu cicing. Akang oge mimitina mah teu percaya. Basa Dani keur di ditu ari mulang teh reumbay bae, ari sugan pedah pajauh jeung kolot. Balaka soteh sanggeus manehna tamat sakolana sarta geus digawe. Paingan manehna kekepehan embung digawe jeung uwana. Padahal rumah sakit swasta bari mewah, pasilitasna alus. Nyakitu deui hotel kari milih rek di kota mana. Na ari pok ngawalon, ayeuna mah pangarti boga, digawe mah di mana we dapon ngeunah hate, hoream jadi kekesed saumur-umur mah. Tuluy balaka yen sabot di imah uwana dikekeyek alahbatan ka rencang. Tapi ari ka dulur ti pihak Ceu Munah mah henteu kitu. Maranehna malah sok wani nitah ka Dani teh. Komo mun sagala nurut. Ieu mah kadaharan ti dieu diangkutan, nya beasna nya laukna."

"Enya nya Kang, apan Kang Umar bisa jadi kitu teh mimitina mah jasa Akang ngorbankeun takajar ti Uwa Hasan nya."

"Lah, heueuh, matak oge mun ngarah ungkal-ungkalan mah. Tapi Akang mah teu kitu. Manehna oge manusa tangtu boga rasa rumasa, paling henteu dina hatena."

"Naha Kang Umar kitu nya?"

"Lain Kang Umarna, tapi Ceu Munah nu goreng adat mah. Sabaraha kali Kang Umar ngahiyap sangkan milu deui di pausahaan, teu hayang lah Adi, nyeri hate ari dipitnah teh." Kuring nyaho caritana yen kang Usep disangka korupsi. Tapi sanggeus kanyahoan nu boga dosana, Kang Usep kalah pundung.

"Kang Jaja oge kanyenyerian pan."

"Eh, enya kumaha eta, bejana Yati kalah pindah?" Kang Usep nanya.

"Pan kieu eta teh, Kang Jaja ngalongok Yati, ari budakna kuliah nepi ka burit. Eta ti isuk, diuk di luar teu aya anu ngahayap, boro-boro mun disuguhan, dahar oge di warung."

"Ari Ceu Munahna aya eta teh?"

"Aya, tapi sanggeus nyebutkeun Yati keur kuliah terus indit kana mobil. Teu mikirkeun jelema datang ti jauhna. Cindekul we di luar. Tuluy cacaduan moal hayang deui nganjang deui ka imah Kang Umar. Nu matak kadelasan teu nincak deui nepi ka maot oge."

"Kaayeunakeun mah ari nganjang teh sok ka kantor Kang Umar. Hiji waktu kungsi ngagorowok, naha nganjang teh ka darieu bae, pan dewek teh boga imah cenah."

"Pan hoream nempo paroman Ceu Munah kawas nu curiga rek barang penta."

Keur kitu jol Ecin ngelek seuseuhan balik ti tampian. Solongkrong sasalaman.

"Basa pangaosan di kaum pendak jeung Nyi Nining teh," Ceu Ecin nyaritakeun pamajikan.

"Muhun pun bojo oge nyarioskeun."

"Naon atuh suguhna, yu atuh sina di lebet bapana, tuh Aceuk gaduh pindang lauk."

"Ih, ti tadi oge diajakan," cek Kang Usep.

"Ngiring jajap seserahan, Jang Dadang?" Ceu Ecin nanya.

"Kumaha Ceu?"

"Eta, henteu ngiring jajap seserahan Kang Umar?"

"Euh, henteu, aya wartosna mah." Kuring nyerengeh. Kabayangkeun mun panganten aki-aki diabringkeun.

"Abong-abong lalaki nya, teu kaop di bere senang gancang nyandung." ceuk Ceu Ecin bari meureut samping, tuluy disampaykeun dina tambang nepi ka rantuy di buruan teh.

"Teu senang oge ari niat mah," ceuk Kang Usep. Ceuk Ecin ngadelekan.

"Atuh sering ka dieu ayeuna mah Kang Umar."

"Nya sering ari kilir. Tapi da tara kaburueun ka dieu mah, enya oge kaliwatan."

"Harianeun atuh."

"Eta pan keur rarepot ngawangun hotel mewah di Pangandaran."

"Beuki seueur bae atuh, ampir diunggal kota."

"Bejana mah"

"Kasieunan, Jang Dadang," Ceu Ecin mairan.

"Ah kasieunan pedah naon, ari urusan barang bere mah ari niat, da batur teh moal kadak-kodok kana pesakna, ari teu bro mere mah, lain kitu Jang Dadang?" Kang Usep nyeungeut deui roko.

"Sumuhun, sugan ka Akang mah geten pedah ka dulur pet ku hinis. Ka abdi onaman tara nganjang oge pantes saukur supat-sipat keur mah teu aya tempoeunana," ceuk kuring.

"Sarua bae ka dieu oge. Enya ari ma’lumeunana mah jalma sibuk ku pagawean, lebah urangna nu sarua delitan," Kang Usep ngabela dulurna.

"Ngeunah we nya Ceu Odah mah, kawas kawin ka jin, jol jleg gedongna, geuleuyeung mewah, perhiasan hurung-herang," Ceu Ecin kawas nu kabita. Abong awewe sok panasbaran.

"Heueuh, komo mun kawin ka jin mah geura," Kang Usep ngareret ka pamajikanana.

Wanci lohor kakara pamitan. Nyimpang heula ka balong bisi caina saat aran usum halodo. Sakalian solat di bale kambang. Sajajalan rurat-reret sihoreng lelegana mah tanah Kang Umar. Atuh da unggal nu ngajual pasti dibeuli. Saharita mah asa katulungan. Antukna patani leutik mah beuki ripuh sabab jadi henteu boga tanah garapan. Ari taneuhna teu digarap rea nu digamblungkeun.

Heuleut dua bulan ti harita tepung deui jeung Kang Usep teh di Bale desa basa upacara ngaresmikeun gedong olah raga. Harita Kang Umar ge aya jeung Ceu Odah. Meunangkeun randa ge teu rugi da geulis Ceu Odah mah. Ngaranda soteh ditinggalkeun maot alatan cilaka.

Turun tina mobil mewah Kang Umar dipapag ku inohong ti kacamatan jeung Pa Kuwu. Basa Kang Usep datang mah da ka dinyana kana motor bebek, padahal adi lanceuk, tapi ka kang Usep mah arapi lain. Kuring jeung Kang Usep oge nyampurkeun Kang Umar. Sasalaman. Saukur imut sarenyu da kaburu dikaleng ku Pa Kuwu. Kang Umar jeung Ceu Odah diuk di jajaran hareup ngarendeng jeung Pa Camat.

Basa Pa Kuwu biantara langsung nganuhunkeun ka Kang Umar anu jadi donatur panggedena nepi ka bisa ngawujud gedong olah raga.

"Kang, tuh geuning sakitu uduhna Kang Umar teh disangka rek nyumbang sajuta malah jadi tilupuluh juta rupia," cek kuring.

"Ih, ari Jang Dadang ari mere ka dulur mah moal diumumkeun kawas bieu, moal nyahoeun batur, mubah!" pokna bari seuri.

Kang Umar pamitan ka sararea.

"Moal ka ditu heula, Kang?" Kang Usep nanya.

"Engke deui lah, tos sonten," pokna bari ngasngkeun leungeun sasalaman. Karasa aya nu nyangked dina dampal leungeun.

"Lumayan keur roko," saur Kang Umar bari ngusap tonggong. Kuring nganuhunkeun.

Muka leungeun rerencepan meh bareng jeung Kang Usep. Sarua saratus rebuan salambar.

"Alhamdulillah," meh bareng deui bae.

"Yu ah mulang, mahi yeuh dua poeeun, ti mana we milik mah." Kang Usep ngacungkeun duit nu ti Kang Umar. Tuluy ngahirupkeun motor bebek nu geus capeeun mamawa Kang Usep. Ti bareto can ganti-ganti padahal merk motor loba nu anyar. Kawas teu kabitaeun.

Asa enya boga dulur jeung Kang Usep mah, bisa dipake batur pakumaha. Najan sakapeung mah kawas pajenggut-jenggut jeung nu gundul. (*)

---

Tien Kustini Maskar