Sasakala Pamanukan

Jaman baheula di daerah basisir kaler Pulo Jawa aya karajaan anu katelahna Karajaan Pilangsari. Kahirupan rayatna, henteu ari lubak-libuk mah, tapi cukup, henteu kakurangan wae. Jeung deuih tara kadenge aya baramaen anu ngider kawas kiwari di Karajaan Pilangsari mah. Nyirikeun rayatna getol digarawe, boh patanina boh pamayangna. Kabeneran tanahna lendo, jeung basisir kaler mah loba laukna deuih.

Karajaan Pilangsari boga raja anu wijaksana jeung pinter ngolah nagara. Raja Pilangsari kagungan kembang nagara anu ngan hiji-hijina, keur nincak rumaja, nyaeta Milangsari. Milangsari katelah kageulisanana ku saeusi nagara. Malah ahirna mah kageulisanana teh sumebar ka nagara-nagara tatangga. Kageulisan Milangsari jadi sabiwir hiji. Loba anu panasaran, siga kumaha ari Milangsari teh? Rabul ti suklakna ti siklukna hayang nyaho rupa Kembang Nagara Pilangsari. Anu geus nenjo rupana, baralik ka nagarana bari jeung neundeun katineung, dibarung ku pangharepan kauntun tipung katambang beas ngapimilik Milangsari.

Ti harita, rabul ka Nagara Pilangsari anu rek ngalamar. Nu hayang dipulung minantu, kitu deui anu ngajak bebesanan. Anu daratang, taya nu lengoh, kabeh angkaribung ku babawaan keur pameuli hate Milangsari.

Nu daratang beuki loba. Aya anak raja, anak sudagar beunghar, anak bangsawan, malah aya anu rek ngajenengkeun jadi ratu kadua oge alias dicandung.

Raja bingung liwat saking. Nu hiji can dijawab, geus jebul deui nu hayang jadi minantu. Nu hayang jadi minantu can ditanya-tanya acan, geus torojol anu ngajak bebesanan. Beuki lila, kabingung raja beuki nambahan. Ahirna raja ngangkir patih jeung anakna, Milangsari.

"Mamang, bet jadi kieu geuning. Kumaha pipetaeun urang? Lamun seug hiji dipilih nu sejenna pasti arambekeun, moal burung dirempug nagara urang teh. p>Ceuk rarasaan mah, urang moal sanggup ngayonanana, da mani sakitu lobana. Mamang, cing bere bongbolongan, sugan aya jalan anu hade?"

"Jungjunan, moal ngalalangkungan Mamang mah, nanging upami disuhunkeun kamandang mah mangga teh teuing. Kumaha upami diayakeun saembara?" walon patih.

Raja ngahuleng. Heueuh, dipikir-pikir mah alus oge mun diayakeun saembara. Anu daratang kabeh boga kasempetan anu sarua.

"Tah, ayeuna Ama rek nanya ka Nyai, kumaha kira-kirana?"

"Duh, Ama, abdi mah mangga wae, kumaha saena saur Ama," tembal Milangsari.

"Tah, geuning kitu, Mamang," raja ngahuleng sajongjonan. Pok nyarita deui, "Ayeuna mah pangbejakeun ka kabehanana, sing saha anu kapilih manuk anu dibawana, eta pisalakieun Milangsari. Ayeuna mah sina baralik bae. Teangan manuk anu alus saloba-lobana, bere waktu saminggu! Engke kumpul deui di alun-alun nagara!" Raja mere parentah ka patihna.

Saminggu ti harita, di alun-alun Nagara Pilangsari geus pinuh ku kurung manuk, malah tepi ka pendopo sagala. Eusina rupa-rupa manuk, ti mimiti anu leutik saperti kolibri, nepi ka nu gede saperti hingkik.

Sakumaha anu geus ditangtukeun, raja jeung Milangsari kaluar ti karaton muru ka alun-alun, diiringkeun ku para pangagung nagara, rek milih manuk anu dipikaresep ku Milangsari. Ti nu mimiti diilikan terus nepi ka tengah diteuteup, ahirna nepi ka tungtung disidik-sidik. Milangsari malikan deui ningalian nyidik-nyidik, mana manuk anu dipikaresep ku manehna. Nepi ka tilu balikan, Milangsari masih keneh bingung. Nu milu saembara beuki teu genah cicing, sieun teu kapilih.

Ahirna Milangsari nyarita yen manuk anu sakitu lobana teh taya nu kapilih. Nu milu saembara ngamuk asa diulinkeun. Nagara Pilangsari diburak-barik. Milangsari disesered, disedekkeun. Tempat saembara paalus-alus manuk, kiwari nelah Pamanukan. Tempat nyedekkeun Putri Milangsari kiwari jadi Kampung Padek. Ari Karajaan Pilangsari taya tapakna, ngan kari ngaran kampung, Kampung Pilangsari.

Nurutkeun Babad Sumedang, sajaman jeung Karajaan Sumedang di basisir kaler Pulo Jawa teh aya karajaan, katelahna Karajaan Pamanukan jeung Karajaan Ciasem. (*)

---

Budi Rahayu Tamsyah