Ririwa

Moal eureun ngaririwaan, satungtung Nyi Enung acan pepegatan!

Kitu kecap-kecap panungtung anu ditulis Jang Sarmud, samemeh manehna nelasan pati ku jalan ngagantung maneh. Mutuh matak ngageunjleungkeun lembur Pasir Haur, anu sasarina adem tur ayem. Memang kakara harita pisan, di lembur Pasir Haur aya kajadian sarupa kitu. Pangpangna mah anu matak ngaguyurkeunna teh, ku ayana implik-implik surat ancaman anu eusina matak muringkak bulu punduk.

Mang Dasim anu pangheulana manggihan layon Jang Sarmud teh. Cenah mah keretas beunang nulis Jang Sarmud teh ngagoler dina meja rohangan tamu. Dibaraca soteh bubuhan rada anggang tina layon Jang Sarmud. Da ari kudu ngadeukeutan mah, taya hiji oge anu wanieun. Teu aneh lamun waktu geus nyedek ka wanci sareupna oge, layon Jang Sarmud masih keneh ngagulantung di tengah imah.

Sakur anu pareng nyaksian, taya anu henteu ngabirigidig. Malah Bi Cucu jeung anak-anakna mah, harita keneh oge langsung beberengkes. Bejana mah rek ngungsi heula ka imah mitohana. Pantes ari kituna mah, sabab padumukan Bi Cucu teh ngarendeng pisan jeung padumukan Jang Sarmud. Mangkaning harita teh diparengkeun poe Kemis, nyanghareupan malem Juma’ah kaliwon pisan.

"Duruk bae imahna sakalian!" Si Doya nyelengkeung rada tarik. Kawasna mah pedah layon Jang Sarmud tacan aya wae anu daek nguruskeun. Dalah dulurna sorangan oge kalah ngabiur ka Tasik. Nyaritana mah rek ngabejaan kulawargana. Tapi nepi ka harita oge, tacan embol-embol deui. Kaasup Ajengan Suha jeung Ustad Otong, cenah mah kalahka aya kaperluan anu ngadadak tur henteu bisa ditinggalkeun.

"Saha anu rek ngaduruk imah aing?" Teu kanyahoan ti mana datangna, Mang Ook jol morongos ka Si Doya. Puguh bae Si Doya rada ngaranjug. Kawantu sarerea oge pada apal, yen imah anu dicicingan ku Jang Sarmud teh apan imah Mang Ook.

"Heureuy, Kang..." ceuk Si Doya bari rada alangah-elengeh. Ret ka gigireunana. Kasampak Mang Ook molotot keneh semu anu ambekeun naker. Tapi barang rek nyarita deui, Mang Ook teu kaburu kebat, sabab Bi Iroh, pamajikanana kaburu ngurunyung bari nembongkeun pasemon baketut haseum.

"Nya, ceuk kami oge kumaha? Lamun harita teu dikontrakeun mah, moal kieu balukarna!" ceuk Bi Iroh, kawas anu ngananaha ka salakina. Da puguh Bi Iroh mah ti baheula oge memang kurang panujueun imahna dikontrakeun ka Jang Sarmud teh. Sajabana kaayaan Jang Sarmud anu jamburaya, katambah di lembur Pasir Haur mah ngontrakeun imah teh can pati ilahar cara di kota. Hanjakalna Mang Ook keukeuh maksa. Teuing lamun pedah budakna ngagaeng bae hayang dipangmeulikeun motor. Anu ngalantarankeun Bi Iroh oge antukna teu bisa majar kumaha. Batan kudu pasea jeung anu jadi salakina.

"Geus atuh gandeng! Era ku batur. Da ayeuna mah geus kieu kaayaanana, rek kumaha deui," Mang Ook rada ngagebes pamajikanana.

"Teu sangka Jang Sarmud teh geuningan, nya Mang," ceuk Mang Sarkowi rada halon. Ari Mang Ook na mah teu nembalan, ukur ngareret bari unggeuk. Aya anu ngeyembeng dina dua panon Mang Ook.

"Sabara lila kira-kirana Jang Sarmud nyicingan imah ieu teh, Mang?" pokna deui Mang Sarkowi.

"Lamun diitung nepi ka poe kamari mah, sigana jangkep pisan kana sataun," tembal Mang Ook bari miceun paneuteup ka jauhna. Lalakon Jang Sarmud ngadadak narembongan deui. Bubuhan salila ngumbara di Pasir Haur, Jang Sarmud teh deukeut pisan jeung manehna. Teu aneh upama Mang Ook kacida apalna kana kahirupan Jang Sarmud dina sapopoena. Prah bae jeung batur, taya anu katara minculak dina dirina. Malah sarerea oge kawasna geus pada arapal, Jang Sarmud cekel gawe jadi supir mobil angkutan barang. Ngabatang mobil kol-bak bogana Haji Among, urang Cigorowek. Ngadatangkeun rasa cangcaya anu nyangkaruk dina hate Mang Ook. Komo lamun ras inget Jang Sarmud teh sok mindeng ngahajakeun milu solat berjamaah atawa pangajian di masigit.

"Alhamdulillah, Mang. Abdi nyuhunkeun pidu’ana..." kitu caritaan Jang Sarmud anu masih keneh nongtoreng dina ingetan Mang Ook. Harita Jang Sarmud katara bungangang naker, siga anu keur meunang kabagjaan anu taya hinggana. Atuh Mang Ook oge geus leuwih surti deui. Sanajan teu saendeng-endeng ngawaskeun Jang Sarmud, tapi beja ngeunaan Jang Sarmud anu miharep Nyi Enung geus ngabalabar kawat di lembur Pasir Haur. Malah Mang Ook oge apal pisan lamun Jang Sarmud mindeng pisan nganjang ka imahna Nyi Enung. Nepi ka ahirna Mang Ook ngadenge omongan Jang Sarmud anu ngawakcakeun patekadan pikeun mileuleuheungkeun Nyi Enung. Moal laas dina sawangan Mang Ook, basa Jang Sarmud dadahut pikeun bekel nyorang rumah tangga jeung Nyi Enung.

"Nyi Enung..." Mang Ook ngagerentes dina jeroning hatena. Ngadadak rupa Nyi Enung kokolebatan, minuhan kongkolak panon hatena. Ngaran Nyi Enung memang teu weleh jadi bukur catur balarea. Puguh deui sanggeus Jang sarmud maehan maneh mah. Tapi saacanna oge, ngaran Nyi Enung teh mindeng diwayangkeun. Sakur pangeusi Pasir Haur sigana geus pada apal, mun yen Nyi Enung teh kagurnita jadi hiji kembang seger anu murag di patamanan. Randa bengsrat katelahna. Budak cikal Mang Sudinta ti tilu sadulur. Kilang kitu, ukur sabagean leutik pangeusi Pasir Haur anu apaleun kana jero-jerona Nyi Enung. Tangtu bae dina sabagean leutik teh, Mang Ook mah kawasna anu pangapalna pisan kasan tukang Nyi Enung.

Mang Ook geus apal ti anggalna mula, basa tilu poe saacan Nyi Enung bebas idah, Cep Dudu, popotonganna Nyi Enung datang deui ka Pasir Haur kalayan sapuk pikeun ngajak ruju. Bisa jadi, loba urang Pasir Haur anu ngaranjug. Pang-pangna mah anu pikiranana musat ka Jang Sarmud. Lumrah pisan upama Nyi Enung diaranggap cidra tur sulaya kana jangjina sorangan. Tapi dalah dikumaha, sarerea oge ukur ngarecewis samet tungtung biwir. Anu boga hak pikeun mutuskeun pilihan mah ukur Nyi Enung sorangan. Pasti sarerea oge bakal boga panyangka, mun yen Nyi Enung boga tinimbangan sorangan pikeun ngabandingkeun Jang Sarmud jeung Cep Dudu. Upama ditilik tina rupa, atawa ditingali tina pacabakanana, antara Jang sarmud jeung Cep Dudu kalintang jauhna. Kabehanana oge bakal nyangka hal eta pisan anu ngalantarankeun Nyi Enung milih balikan deui nyorang rumah tangga jeung Cep Dudu. Komo deui sanggeus ibur mun yen basa pipisahan maranehna, masalahna teh datang ti kolot Cep Dudu. Padahal lain eta masalahna mah. Ukur mang Ook anu apal pisan kana sagala rupana.

"Enyaan, Si Sarmud teh kagegeloan ku Si Enung," ceuk Mang Lili bari nengetan sakur tulisan anu bacacar dina tembok. Tulisan-tulisan anu kabehanana ditujukeun ka Nyi Enung.

"Batur mah boga cita-cita teh hayang jadi Presiden. Ari ieu, kalah hayang jadi ririwa!" Si Atek milu mairan. Tadina mah Si Doya oge rek nyelengkeung deui bae. Tapi teu kebat, sabab rentang-rentang katingali dua urang patugas ti Polsek datang. Leumpangna mani ngingkig semu anu rurusuhan naker. Tuluy nyingray-nyingraykeun sakabeh jalma anu keur meujeuhna ngaliud di sakuriling imah kontrakan Jang Sarmud.

"Nya, pulisi di urang mah, sok tarelat bae datangna teh!" Si Doya ngaharewos ka Mang Lili.

"Memangna pulisi apalaeun, lamun Si Sarmud rek ngagantung maneh?" Mang Lili rada muncereng.

"Kuduna mah apaleun, Mang," pokna bari nyerengeh.

"Geus gandeng. Bising kadengeeun maneh teh!" ceuk Mang Lili. Panonna ngareret ka pulisi, anu geus ngamimitian nalungtik kaayaan Jang Sarmud. Jelema beuki napuk. Ti suklakna, ti siklukna pada ngadeugdeug tur pada ngadongdon. Malah teu pati lila, jol aya anu tingjalepret motoan. Tangtuna oge wartawan daerah anu kabeneran meunang iber. Sabab ti barang datang teh, mani langsung tunyu-tanya ka sakur jalma anu kabeneran deukeut jeung manehna. Mang Ook narik napas panjang, semu anu ngarahuh, basa pulisi jeung wartawan muru ka lebah manehna.

-=oOo=-

Waktu geus nyedek ka wanci sareureuh kolot. Angin ngahiliwir, nobros kana jandela kamar anu ngahaja dikeblakeun ku Cep Dudu. Tangtuna oge kulantaran kaayaan hawa anu bayeungyang tur cakueum, teu matak pikabetaheun. Langit beuki angkeub. Nandakeun sakeudeung deui oge pasti bakal aya hujan. Cep Dudu lir anu anteng ngalangeu dina lawang jandela. Ngumbar lamunan bari miceun paneuteupna, nobros belegbeg poek anu beuki mongkleng, meredong nyimbutan alam. Katara paromanna semu anu marudah. Teu malire Nyi Enung, anu tatadi mula geus gogolehean dina enggon. Najan awak Nyi Enung ukur ditutupan ku simbut samet dada, tapi teu matak narik hate Cep Dudu cara peuting-peuting samemehna.

Cungungung, cungungung, anjing babaung. Sorana patembalan meh ti saban madhab. Caneomna kaayaaan mutuh matak ngadatangkeun hawa anu beuki geueuman. Lembur Pasir Haur ngadadak jadi simpe kawas di pajaratan. Sasarina mah ronda oge sok nakolan kohkol. Tapi dina peuting eta mah, sakur pangeusi Pasir Haur lir anu kasirep ku kasimpe. Taya hiji oge anu daekeun kaluar ti imahna sewang-sewangan. Sigana salah sahijina lantaran Jang Sarmud anu maot kasarad. Matak ngabibira sakur pangeusi lembur Pasir Haur.

"Kang, abdi sieun ririwa!" ceuk Nyi Enung rada halon. Panonna neuteup ka lebah Cep Dudu anu masih keneh nonggongan manehna.

"Naha make jeung sieun ku nu kararitu!" tembal Cep Dudu, bari angger teu ngobahkeun awakna.

"Apan dina suratna oge, nyebatkeun moal eureun ngaririwaaan satungtung..." teu kebat nyaritana, sabab kaburu ditempas ku Cep Dudu.

"Lah tong teuing dijieun bahan pamikiran!" kitu pokna.

"Ari akang, teu sieun ku ririwa?" Nyi Enung tetep ngarasa bangreung ku ayana beja ngeunaan surat pamungkas Jang Sarmud, anu matak guyur salelembur jeung ear sadesa.

"Teu! Akang mah can kungsi manggihan jurig bungkeuleukan. Barina oge asa can ngadenge, aya jalma anu paeh ku ririwa!" tembal Cep Dudu teuneung tur ludeung. Taya karingrang jeung kahariwang ku ayana ibur ngeunaan bakal aya ririwa Jang Sarmud. Tapi tetep, aya anu ngaganjel dina jeroning hate Cep Dudu. Hiji hal anu hese pisan dipohokeunana. Pangpangna mah tulisan anu minuhan tembok imah kontrakan Jang Sarmud, kumalangkang bae dina ingetanana. Memang teu matak ngajadikeun bahan carita, sabab kurang payus diomongkeunana. Ukur disidem dina hate sewang-sewangan. Nu ecesna mah, sakabeh tulisan Jang Sarmud geus jadi rusiah umum.

Lila taya nu lemek. Cep Dudu ngarahuh, siga anu hanyang miceun bangbaluh anu minuhan dadana.

"Ari akang kunaon?" Nyi Enung cengkat bari memener simbutna. Tuluy nyampeurkeun Cep Dudu anu ngalangeu keneh hareupeun jandela.

"Akang rek tumanya ka Enung. Tapi akang hayang jawaban anu jujur!" ngadadak Cep Dudu malikeun awakna. Tuluy neuteup seukeut ka Nyi Enung.

"Naros naon, Kang?" Nyi Enung tumanya, rada caleuy.

"Euh...ari hubungan Enung jeung Si Sarmud teh geus nepi ka mana?" Cep Dudu katara semu anu manteng.

"Naha akang bet naros kitu?" Nyi Enung ngagebeg, reuwas kareureuhnakeun.

"Akang teh nanya! Naha kalah malik ditanya?" Cep Dudu ngadadak jadi rengkeng. Atuh puguh sakedapan mah Nyi Enung kalah molohok, teu waka daek nembalan. Ukur paromanna anu cumalimba. Dituturkeun ku cimatana anu nyalangkrung, maseuhan dua pipina.

"Poe Saptu, jam dalapan peuting, di kamar kontrakan Si Sarmud. Ngalakukeun naon maneh teh?" Cep Dudu basana jadi kasar. Malah bari jeung nulak cangkeng sagala rupa. Panonna beuki seukeut neuteup Nyi Enung, semu anu buringas.

"Abdi, abdi, teu..." tembal Nyi Enung, bari ceurik balilihan.

"Dasar ungkluk!" amarah Cep Dudu beuki muncak. Ras inget kana tulisan anu digutretkeun dina tembok kamar mandi di imah kontrakanna Jang sarmud. Napsuna beuki ngagugudug. Heab amarahna beuki teu kawadahan.

"Akang!" ukur kecap eta anu kaluar tina biwir Nyi Enung.

"Poe Kemis, jam lima burit, di kamar mandi kontrakan Si Sarmud. Ngalakukeun naon maneh jeung Si Sarmud?" sorana beuki tarik.

"Akang!"

"Poe Minggu..." antukna Cep Dudu nataan sakur tulisan di imah Jang Sarmud, anu kabaca ku manehna, basa milu nyaksian pulisi nu keur nurunkeun layon Jang Sarmud.

"Kang Dudu, sing emut..." Nyi Enung satekah polah mepelingan salakina.

"Gandeng siah ungkluk! Aing teu sudi kudu narima ceda dina awak maneh. Ayeuna keneh oge, aing rek indit!"

"Akang bade ngantunkeun abdi?" Nyi Enung ngagabrug awak Cep Dudu. Tuluy ceurik inghak-inghakan bangun anu kanyenyerian. Cimatana maseuhan taktak Cep Dudu. Mungguh matak pikawatireun. Hanjakalna hate Cep Dudu geus dilimpudan ku rasa kacua anu taya hinggana. Awak Nyi Enung dikepeskeun nepi ka ngagubrag kana tehel. Cep Dudu tuluy beberengkes, meresan pakeanana.

"Kang, ulah ngantunkeun abdi, Kang. Abdi sieun ririwa," Nyi Enung nyoba-nyoba menta dipikarunya ka salakina. Ngajadikeun Cep Dudu ngahuleng meunang sakedapan. Tuluy neuteup pamajikanana anteb pisan.

"Teu kudu sieun ku ririwa maneh teh! Jurig nyiliwuri, setan marakayangan, kabehanana oge moal bisa ngelehkeun manusa, nyaho!" kitu pokna Cep Dudu bari ngan sakilat malikeun awakna. Taya sakecap carita deui anu dikedalkeun ku manehna. Gajleng, kana jandela. Tuluy leumpang ngagidig, meulah poekna peuting kalayan baluas pisan. Dituturkeun ku paneuteup Nyi Enung, anu ngan saukur bisa ngembang kadu. Cimatana ngalembereh deui, basa Cep Dudu geus leungit dilegleg ku poekna peuting. Cungungung, anjing babaung kalayan beuki atra kadenge ku Nyi Enung. Puguh bae bulu pundukna ngadadak muringkak.

"Tong sieun ku ririwa, Nyi!" teuing ti beulah mana datangna, Mang Ook geus nangtung hareupeun Nyi Enung. Meh bae Nyi Enung ngoceak. Untungna Mang Ook buru-buru ngantelkeun curuk kana biwir Nyi Enung. Terekel, Mang Ook naek kana jandela. Blus, asup ka jero kamar. Sakedapan Nyi Enung ukur molohok. Nyi Enung teu sadar upama simbut anu samemehna dipake mungkus awakna, tatadi oge geus ngalayah dina lante.

Bluk, jandela kamar ditutupkeun ti jero. Bareng pisan jeung nyeakna hujan ti beulah kulon. Kilat patingburinyay, patembalan jeung sora guludug. Anjing beuki tarik babaung, patembalan jeung sora bueuk.

"Moal! Moal aya ririwa! Tong sieun lah pokona mah!" hawar-hawar kadenge sora Mang Ook ti jero kamar Nyi Enung. Tapi sora Nyi Enung mah teu kadenge pisan. Kasilep ku ngaguruhna hujan dor-dar gelap, lir anu dicicikeun sakaligus ti langit. (*)

---

Dhipa Galuh Purba