Masagi

Alam dunya nu endah teh ciptaan Pangeran. Kusabab nu nyiptakeunana Pangeran, tangtu rupa atawa wangunna hade jeung sampurna. Ari kasampurnaan alam sok dijieun siloka, kaasup dina babasan jeung paribasa.

Karancage kolot baheula, enggoning ngarumuskeun jurus pikeun nyanghareupan kahirupan, salah sahijina winangun babasan jeung paribasa, sawareh dijieun ku cara siloka nu nginjeum ti kaayaan alam tea.

Model atawa rupa suhunan imah vernakular di Tatar Sunda ge nyonto ka alam. Upamana, aya nu nyonto ka manuk, aya deuih nu nyonto ka sasatoan lianna. Antarana bae, aya nu disebut "ranggon" (tina manuk ranggon), "julang ngapak", "badak heuay", "tagog" atawa "jogo anjing", jeung "galudra ngupuk".

Pon kitu deui dina ngagambarkeun kageulisan: ngindung ka rupa nu aya di alam bari ditambahan sangkan jentre: "angkeut endog sapotong", "ramo pucuk eurihan", "lambey jeruk sapasi", "halis ngejeler paeh", "cangkeng lenggik nanding papanting", "taar teja mentrangan", "damis kuwung-kuwungan", "bitis hejo carulang", jeung sajabana ti eta. Jadi, kageulisan atawa kaendahan dirupakeun tina kombinasi rupa nu aya di alam.

Malah, simbol tina rupa alam teh dijentrekeun jeung kaayaanana pikeun mastikeun nu dimaksud kalayan gembleng. Dina ngagambarkeun gado, upamana, nu geulis mah disebutna ge "angkeut", nu hade tur diibaratkeun kana rupa endog tapi kudu sapotong. Halis istri nu geulis kudu siga jeler paeh, da mun jelerna hirup mah duka kumaha rupa halis teh. Jadi, sangkan ngajepatna hade, teu usik teu malik luhureun panon, nya dipaehan heula tah si jeler teh.

Eusi babasan jeung paribasa di antarana mangrupa ajaran moral atawa etika nu bisa deuih disebut falsafah pikeun ngalakonan hirup. Ilaharna, mangrupa siloka atawa perlambang nu ngandung harti jero bari diungkarakeun ku basa nu ringkes, tepi ka gampang nginget-ngingetna. Karasana pantes keneh dipake ayeuna jeung jaga, teu kalis ku waktu atau kadaluwarsa, ongkoh da teu make bahan tambahan siga formalin.

Mun urang bingung kudu kumaha gaul, boh jeung papada manusa boh jeung mahluk lianna, aya jurusna: di antarana kudu "hade gogog hade tagog" - siloka deui bae - nu make sipat kaayaan sato nu aya di alam. Pihartieunana, hirup kudu hade dina nyarita tur dina paripolah, omongan jeung kalakuan kudu sarua alusna.

Sababaraha babasan atawa paribasa make kecap injeuman tina rupa atawa wangun, nyaeta pasagi, buleud jeung segitilu. Kecap pasagi aya dina babasan "hirup mah kudu masagi". Naon sababna prak-prakan hirup nu hade diibaratkeun kana rupa pasagi?

Masagi teh kecap pagawean nu asalna tina kecap kaayaan atawa sipat pasagi. Nu disebut pasagi nyaeta rupa kotak rupa nu dijieun ku opat sisi nu sarua ratana atawa lempengna, tur ukuranana sarua. Pasagi nunjuk ka rupa nu sampurna. Biasana, ieu babasan dilarapkeun kana perkara ngalakonan urusan dunya jeung aherat atawa agama jeung darigama tea.

Sipat pasagi ngandung harti yen hirup teh boga sisi atawa widang nu teu ngan hiji atawa sarupa. Sagala widang kahirupan kudu dilakonan kalayan saimbang. Cara urang hirup ayeuna di dunya, lian ti kudu mikiran kaperluan hirup di dunya teh kudu kukumpul amal-ibadah pikeun bekel jaga di aherat deuih. Urang ge kudu sagala bisa atawa maher dina rupaning widang, sabab hirup teh teu gampang jeung loba pisan unak-anikna nu kudu kacekel sangkan urang hirup teu kadungsang-dungsang sangsara alatan euweuh kabisa. Ringkesna, pasagi dijieun conto hirup kawas kumaha nu kudu dilakonan teh. Sipatna tindakan atawa kalakuan.

Duka kumaha sasakalana, pasagi teh dina basa Indonesia mah make mamawa bujur sagala, enya, bujur sangkar tea. Sigana, sangkar teh asalna tina basa Minang nu saharti jeung pasagi, da di Sumatera Kulon mah aya lembur ngaranna Batusangkar. Pangna kitu ge, di dinya aya batu nu rupana ngaharib-harib ka rupa pasagi. Kecap sangkar tuluy dipake deuih pikeun rorompok manuk dina basa nasional, najan rupana geus teu pasagi deui.

Rupa pasagi teu pati jentre ayana di alam. Dina ayana ge sigana ukur ngaharib-harib, teu saklek pasagi. Ongkoh rupa pasagi mah dijieun tina opat sisi nu tiap juruna kudu masekon (tina parabot tukang bas, pasekon) nu hartina opat juruna mun diukur persis 90 darajat tea.

Rupa pasagi loba dipake pikeun wangun parabot sapopoe nu dijieun tina awi, di antarana besek, pipiti, suku boboko, hihid jeung sajabana ti eta. Rupa pasagi kawentar ka mana mendi, utamana pikeun muslim. Nu dijarugjug ku nu marunggah haji teh apan Ka’bah di Mekah. Ceuk si cenah, harti ka’bah atawa kufah teh pasagi. Kaligrafi nu tulisanana ngaharib-harib kana rupa kotak disebut kufah atawa kufik.

Lian ti rupa pasagi, rupa atawa wangun nu dipake dina babasan teh buleud. Kapan aya kalimah, "Niat teh kudu buleud". Rupa buleud teh dijieun tina garis nu patepung tungtung, bari jarak ti tengah ka unggal sisina sarua. Dina Matematika mah istilahna jari-jari atawa "r" (tina radian atawa radius tea). Niat urusanana jeung sikep nu yakin, tur patali deuih jeung sikep mental. Pikiran jeung tindakan ngahiji, siga garis nu buleud.

Rupa atawa wangun buleud aya jeung loba di alam. Antarana bae aya panonpoe, bulan, katumbiri, ombak leutik dina balong mun urang nyemplungkeun batu, daun tarate, jeung sajabana ti eta. Dina parabot vernakular nu tina awi, rupa buleud dipake pikeun tampir, nyiru, telebug, tetenong, ayakan, jeung sajabana ti eta.

Rupa buleud sok dipake perlambang kasampurnaan nu sipatna ideologis, kaasup tauhid atawa kaimanan. Bulan atawa panonpoe nu rupa dasarna buleud dipake pikeun lambang nu islami. Ngan sangkan teu pahili jeung surabi, bulan digambarna sapasi, ongkoh sangkan masih aya tempat pikeun bentang. Panonpoe dijadikan lambang salah sahiji ormas Islam (sangkan teu pahili jeung rupa buleud sejenna, ditambahan ku garis nu nyebar ti sisi buleudan nu hartina cahaya).

Lambang bandera Jepang buleud beureum, nyimbolkeun panonpoe isuk-isuk. Pikeun ngagambarkeun manusa suci, dina seni lukis Nasrani, sirah manusa sok dibere buleudan bodas nu disebut halo. Dina pulitik (nipu rahayat leutik?) sok kadenge istilah kebulatan tekad hiji partey atawa rombongan manusa dina raraga ngadukung hiji calon (calon naon we).

Rupa sejenna nyaeta nyungcung. Aya kecap "ka bale nyungcung", siloka pikeun dirapalan atawa akad nikah. Bale nyungcung teh babasan pikeun tempat suci atawa sakral, utamana masigit. Sigana, baheula mah akad nikah teh umumna dilakukeun di masjid supaya leuwih afdol sabab tempat suci, jeung ari nikah teh apan upacara suci deuih. Suhunan masigit baheula umumna make suhunan model tropis nu numpuk siga gunung. Pangluhurna biasana segitilu, lobana opat tur dipasangkeunana condong pahareup-hareup, ngawangun rupa limas.

Suhunan model kitu biasana disebut limasan, tapi ditilik ti hiji sisi mah segitilu. Jadi, istilah nyungcung teh pikeun rupa limas nu dijieun tina opat segitilu. Dina suhunan, ieu segitilu teh dua sisina nu nangtung sarua panjangna jeung sarua darajat condong atawa miringna. Beh dieu, suhunan masjid teh aya nu meunang impor ti tanah Arab, nya kubah tea nu rupana belenong - najan sabenerna mah rupa kubah ge dijieun suhunan katedral cara di Italia atawa Rusia.

Rupa nu ngaharib-harib ka segitilu aya di alam, contona Gunung Guntur di Garut, nyeples segitilu: dua sisi condong, patepung di puncak, ari nu hiji mah ngadapang dina taneuh. Eta dua sisi nu condong teh nyiptakeun rupa nyungcung nu nunjuk ka langit–dihartikeun nuju ka Pangeran.

Jadi, kaharti mun ku karuhun gunung teh sok dianggap suci atawa sakral, lian ti jadi tempat bijilna cai pikeun kahirupan, tur dipake tempat muja, tempat atawa makam karamat atawa astana, nu ayeuna sok disebut situs purbakala atawa sajarah tea. Ku sabab di Mesir mah euweuh gunung cara di urang, nya Fir’aun nyieun gugunungan badag nu disebut piramid tea nu umumna dipake nyimpen jasadna.

Rupa atawa wangun nu aya di alam dunya loba pisan jeung moal kaitung. Ku manusa moderen, kaayaan kitu disederhanakeun atawa diringkes kana tilu rupa dasar, nyaeta pasagi, segitilu jeung buleud. Eta tilu rupa dasar teh dipake dina elmu Matematika utamana Geometri jeung dina estetika Seni Rupa.

Duka kumaha sasakalana, eta rupa dasar teh aya dina babasan atawa paribasa di urang cara nu ditataan di luhur. Bisa jadi aya pancakakina. Paling copelna, bisa jadi sarua panginditanana: nyokot conto rupa dasar nu aya di alam, dumasar kana kasampurnaan alam ciptaan Pangeran.

Nu sidik, masing-masing rupa teh, najan wandana beda-beda, sarua ngandung harti kaayaan nu sampurna atawa suci. Pasagi dipake ngagambarkeun kalakuan nu sampurna, buleud pikeun tekad atawa kayakinan nu sampurna, segitilu pikeun tempat nu sampurna - dina harti suci atawa sakral. (*)

---

Mang Jamal