Catetan Basajan Pikeun (Calon) Pangarang

Cenah, aya genep perkara anu perlu dikanyahokeun ku (calon) pangarang. Hiji-hijina nyaeta tema, karekter, plot, point-of view, setting, jeung suasana atawa atmosfir.

Moal boa, keur pangarang anu geus ngarasa "jadi" mah ieu tulisan teh dianggap ukur ngabejaan bulu tuur. Da jeung enyana, genep hal anu kasebut di luhur teh lain mangrupa perkara aheng anu muskil pikeun pangarang kahot mah.

Tapi kapan sakapeung urang sok rajeun poho sual anu saenyana padareukeut, masalah anu enya-enya wanoh, tapi kapan mindeng kateler-teler, ku rupa-rupa urusan. Ieu tulisan oge nya meureun bisa dianggap "refreshing", ngelingan bisi kapopohokeun.

Eta anu genep perkara teh:

• Hiji, tema. Novel atawa carita pondok lain ngan saukur ngaguluyurkeun carita, tapi kudu aya hal anu rek ditepikeun ka nu maraca. Masalah poko anu rek ditepikeun ku pangarang. Nu penting tina tema, nya eta naropong jihad-jihad masalahna. Aya tema nu moal laas, nu lumangsung ti taun ka taun, ti abad ka abad. Mun seg pangarang henteu bisa nyokot anu mandiri tina tema-tema nu geus mangabad-abad tea, boa dina karya teh baris taya hal-hal anu anyar. Mun seg pangrangna binangkit, najan ulukutek dina hiji tema, tapi moal matak bosen, lantaran salawasna bisa ngorehan anu anyar, anu mandiri tina tema tea.
  Pangarang kudu bisa neneangan tema anu seger jeung salawasna anyar. Ku kituna diperedih dirina mibanda pangaweruh anu jembar jeung pangalaman anu pohara lega ambahanana.


• Dua, karakter. Nu dipimaksud di dieu nya eta tokoh atawa palaku carita. Novel atawa carita pondok ngeunaan manusa, ngeunaan kahirupanana. Pangarang kudu bisa nyiptakeun tokoh carita anu umum sipatna tapi deuih kudu unik. Naha eta tokoh carita teh mangrupa pribadi anu kuat, anu gembleng. Naha manehna salawasna konsisten dina nyanghareupan masalah-masalah kahirupan. Watek tokoh hiji carita salawasna sok ngahudang rasa, boh simpati boh antipati. Pancen pangarang nya eta "narjamahkeun" watek tokoh carita tea ka nu maraca. Kaunggulan pribadina, kaunikan pribadina.


• Tilu, plot. Dasar barobahna carita. Plot lain jalan carita, najan duanana boh plot boh jalan carita teu beunang dipisah-pisah. Jalan carita minangka wadah, raraga pikeun plot. Pikeun nganyahokeun plot, teu meunang henteu jalan carita kudu kabandungan. Plot teh mangrupa hijji hal anu ngalantarankeun timbulna hiji kajadian. Karya anu mentingkeun jalan carita wungkul bakal karasa kaku jeung mati. Jalan carita teh kudu ditunjang ku sabab musabab, kudu diterangkeun, naon pangna nepi ka kitu.
  Plot mangrupa hal anu penting pikeun ngamekarkeun hal-hal penting dina karya fiksi. Plot ku pangarang kudu dititenan hubunganana jeung tema katut watek. Naha eta plot teh geus mampuh "nuyun" tema jeung ngahirupkeun watek?


• Opat, point-of view. Ti lebah mana pangarang merenahkeun paneuteupna, pamanggihna, pangajenna. Aya pangarang nu merenahkeun dirina salaku jalma luar, taya leuwihna ti juru lapor. Aya pangarang nu langsung milu ilubiung jeung carita. Aya oge pangarang nu mere komentar, kana kajadian carita.


• Lima, setting. Tempat lumangsungna carita. Rek di mana kajadianana eta carita teh: naha di leuweung, di padesaan, di kota, di pabrik, di pangalian emas, di medan perang.
  Setting sawadina kudu mere informasi ka nu maraca. Karya fiksi di urang rereana ulukutek di kota-kota bae. Carita anu make setting di mancanagara, atawa sabalikna di padesaan sok remen nimbulkeun rasa seger dina batin urang sarerea. Carita nu ngalalakonkeun pangalaman di lingkungn seler Irian anu mencil, tanwande bakal mawa pangalaman anyar ka nu maraca. Tapi setting ngan mangrupa unsur pangrojong. Nu penting mah nya masalah jeung perwatek carita. Setting henteu ngan sakadar geografis bae sifatna, tapi bisa oge antropologis.


• Genep, suasana atawa atmosfir. Suasana nangtukeun carita "hirup" atawa henteu "hirup". Aya carita anu lalakonna rame, sarwa aheng, sarwa narik ati, tapi naha bet teu karasa hirup, henteu ngayakinkeun. Nu maraca teh henteu kabandang ku carita anu sakitu ramena.
  Pangna kitu lantaran suasana henteu dibangun ku nu ngarang. Najan bagalna sarua, antara karya asli jeung ringkesan (simplified) anu ngabedakeun teh nya suasana tea. Dina ringkesan mah nu diarah teh leunjeuran carita bae, sabab ari suasana mah has milik pangarangna.

---

Duduh Durahman