Istilah Dina Widang Tatanen

Dina widang tatanen aya istilah-istilah anu remen dipake, ti mimiti ngabukbak lahan, ngagarap, melak, nepi ka panen.

A. Tani Di Sawah

1. Ngagarap Taneuh
   • Malik jarami » Malikkeun jarami sawah anu anyar dipibuatan upama rek nyawah dua kali atawa tilu kali dina jero sataun.
   • Nyambut » Ngagarap atawa ngawuluku.
   • Ngawalajar » Macul ngamimitian.
   • Malik » Malikkeun taneuh anu geus dipacul mimiti.
   • Mindo; ngeprek » Macul mindo ngancurkeun taneuh anu masih tingguruhul.
   • Ngangler » Ngaluluh taneuh supaya jadi ancur pisan atawa leutak.
   • Ngacak » Miceunan jujukutan jeung nu barala.
   • Ngalelep » Ngalelepkeun jujukutan jeung babalaan.
   • Ngararata » Ngaratakeun taneuh nu geus dipacul.
   • Ngawuluku » Ngagarap make wuluku.
   • Motong » Maculan nu teu keuna ku wuluku.
   • Ngagaru kambang » Ngagarap make garu.
2. Melak jeung Ngurus Pare
   • Ngalean » Mimitian mipit pare pibiniheun.
   • Mitembeyan tebar » Mimiti ngawurkeun pare kana pabinihan.
   • Tebar » Ngawurkeun binih kana pabinihan.
   • Bubut » Ngarabutan binih pare dina pabinihan tandurkeuneun.
   • Nyaplak » Ngagarisan taneuh nu rek dipelakan pare ku caplak.
   • Tandur » Melak pare di sawah.
   • Mitembeyan tandur » Ngamimitian tandur.
   • Ngarambet » Miceunan jujukutan nu jaradi di antara tangkal pare.
   • Ngarambet ngabaladah » Ngarambet ngamimitian.
   • Ngarambet mindo » Ngarambet ngaduakalian.
3. Panen
   • Dibuat » Ngala pare.
   • Derep » Buburuh dibuat.
   • Gacong » Buburuh dibuat. Buruhna sasangga dina sapocong.
4. Kaayaan Pare
   • Sumihung » Kaayaan binih geus saperti sihung. Kira-kira saminggu ti tebar.
   • Bubuni tikukur » Lamun aya tikukur nyumput bakal buni. Kira-kira umur binih tilu minggu.
   • Bear » Binih anu dibabut teh teu loba mawa taneuh; binih alus.
   • Ngompol » Binih anu dibabut teh akarna loba taneuhan.
   • Lilir » Hartina hudang. Kira-kira saminggu ti tas tandur.
   • Gumunda » Daunna hejo saperti daun gunda. Kira-kira tilu minggu ti tas tandur.
   • Mapak daun » Daunna katembong rata. Kira-kira dua bulan ti tas tandur.
   • Nyiram » Pare saperti reuneuh. Kira-kira sapuluh poe ti papak daun.
   • Reuneuh » Pare geus katembong pibuaheunana. Kira-kira tilu bulan ti tandur.
   • Celetu » Pare geus aya hiji-dua anu bijil humutna. Kira-kira sapuluh poe ti reuneuh.
   • Rampak » Geus katembong kabeh humutna. Kira-kira sabulan ti celetu.
   • Tungkul » Pare mimiti ngeusi nu matak kaayaanana tungkul.
   • Beuneur hejo » Pare geus katembong beuneur tapi hejo keneh. Kira-kira tilu minggu ti rampak.
   • Sumurawung » Pare geus asak tapi can meujeuhna dipanen. Kira-kira sapuluh poe ti beuneur hejo.
   • Jujumaahan » Pare ngadagoan wanci anu mustari pikeun dipanen. Kira-kira sapuluh poe ti sumurawung.

B. Tani Di Kebon atawa Huma

• Ngaburujul » Ngawuluku tanah darat.
• Ngeprek; nemprang » Macul mindo ngabuyarkeun tai pacul nu tingguruhul.
• Ngarag » Ngabearkeun taneuh sanggeus dipacul memeh dipelakan.
• Ngaseuk » Nyieun logak laleutik keur melak sisikian kayaning jagong, kadele, jeung sabangsana.
• Ngayuman » Ngaganti nu ruksak, nu goreng, atawa nu teu jadi.
• Melak » Ngubur atawa nancebkeun tutuwuhan sina jadi.
• Ngored; kokored » Ngaberesihan jujukutan.
• Ngoyos » Ngaberesihan jujukutanana bari rada disaeuran taneuh.
• Diayab » Dikored tuluy jujukutanana dikirab-kirab supaya taneuhna teu kapiceun.

C. Istilah Sejenna

• Ngipuk » Ngawurkeun atawa melakkeun sisikian dikerepkeun sina jadi petetan nu bakal jadi binih.
• Ngabungbung » mindahkeun petetan kana bungbung awi atawa polibeg.
• Muter » Mindahkeun tatangkalan anu geus rada gede ku cara dikali sabudeureun akarna, diangkat, terus dipindahkeun jeung taneuh nu narapel dina akarna.
• Nyiram; nyebor » Ngucuran pepelakan ku cai supaya seger.
• Nyemprot » Nyemprot tutuwuhan ku semprotan make cai nu geus dicampuran obat (insektisida jeung sajabana).
• Ngembrat » Nyiram make embrat.
• Cangkokan » Dahan pepelakan nu kaian nu bisa dipelakkeun sanggeus akaran.
• Nyangkok » Nyieun cangkokan.
• Gemuk » Kadaharan pepelakan.
• Berak kandang » Gemuk tina kokotor sato ingon-ingon.
• Berak toko » Gemuk buatan pabrik saperti urea, KCL, TSP, NPK, jeung sajabana.
• Binih » Sisikian atawa pepetetan pelakeuneun.
• Ayeuh » Tumerap kana pare nu rarebah.
• Hama » Sato jeung nu lianna anu sok ngaruksak pepelakan.
• Tumpangsari » Melak tutuwuhan nu umurna sausum (palawija) dina taneuh nu dipelakan tangkal nu rea umurna tapi tacan kahieuman.
• Heuleuran » Jajaran pepelakan anu rada rubak.
• Stek » Dahan pepelakan sarupaning kakaian nu bisa di pelak.
• Petetan » Bibit tutuwuhan nu leutik keneh, biasana aya keneh sesa sikina. (*)